Okulumuzun Kurucusu Mehmet Nadir Bey’i Ölüm Yıldönümünde Andık13.12.2018
Sevgili Sarı Siyahlılar,
Bugün okulumuzun kurucusu Mehmet Nadir Bey’in 91. ölüm yıldönümü nedeniyle büstü önünde Okul Müdürü'nün, Almanca Bölüm Başkanı'nın, Derneğimizin, Okul Aile Birliği'nin ve İstanbul Erkek Liseliler Eğitim Vakfı'nın temsilcilerinin ve öğrencilerin katıldığı küçük bir tören düzenlendi.
Büyük bir vizyonla, Nümune-i Terakki ( Gelişmenin Örneği) adıyla okulumuzun temellerini attığı için kendisine minnettarız. 134 yıldan beri gelişerek devam eden bu seçkin okulda çağdaş bilimin tüm olanaklarıyla donanarak yetişen mezunlar, geçmişte olduğu gibi gelecekte de ülkemizin gelişmesine katkı yapmaya devam edeceklerdir.
Aşağıda Mehmet Nadir Bey’in www.ielev.org.tr web sitesinden aldığımız yaşam öyküsünü paylaşıyoruz.
Sevgi ve Saygılarımızla
İstanbul Erkek Liseliler Derneği Yönetim Kurulu
MEHMET NADİR BEY'İN YAŞAM ÖYKÜSÜ
Mehmet Nadir 1856 yılında Sakız adasında fakir bir ailenin çocuğu olarak doğdu. İlk ve orta öğrenimini Bursa’da Askeri İdadi’de sınıf birincisi olarak, lise tahsilini ise İstanbul Kuleli Askeri Lisesinde tamamladı. Yüksek öğrenimine Harbiye’de devam ederken kendi isteğiyle Deniz Harp okuluna nakledildi. Bu okuldan Deniz Kurmay Üsteğmeni olarak mezun oldu ve deha denecek derecedeki zekasıyla sivrildiğinden “Divanhane Bahriye Meclisi Başkanlığı”’nda sekreterliğe atandı. 1878 yılında Darüşşafaka’da matematik dersleri vermeye başladı. Mehmet Nadir, Deniz Harp Okulundaki ve Darüşşafaka’daki görevlerinden ayrılarak arkadaşı Hüseyin Avni ile birlikte Londra’ya gitti. 1879-1880 yılları arasında İngiltere’de yüksek gece kurslarına devam ederek riyaziyelerini (matematik) geliştirdiler. Yurda döndüğünde Selanik’li Abdi Kamil Efendi ile tanıştı ve 1882 yılında ortak olarak Şems-ül Maarif adında ilk özel okulu açtılar.
Mehmet Nadir 2 yıl sonra 1884 yılında Numûne-i Terakki adlı kendi özel okulunu açtı. 1891 yılında aynı adla Türkiye’de ilk özel liseyi açtı. 1887 yılında aynı isimli ilk öğrenci dergisini çıkardı.
Mehmet Nadir 1895 yılında eğitim teorileri üzerine incelemeler yaptı. 1881-1888 yılları arasında Shakespeare’den de önemli çevirilerde bulundu. Hamlet ilk kez Nadir tarafından Türkçe’ye çevrildi.
1896 yılında II. Abdülhamit’in yerine Reşat Efendi’yi tahta geçirmek için bir plan hazırlandığı ve planı oluşturanların bir kısmının Numûne-i Terakki öğretmeni olmaları ve Mehmet Nadir’in de olaydan haberdar olduğu öğrenildikten sonra Numûne-i Terakki 120.000 kuruşa satın alınarak devletleştirildi, okulun kadrosu dağıtıldı.
Okulu elinden alınan Mehmet Nadir ise saraya bağlı olan Tophane’deki Aşiret Mektebi’ne 9000 kuruş maaşla müdür atandı. 5 yılın ardından 1902 yılında “Cemiyeti Rusumiye” (vergi dairesi) üyeliğine tayini çıktı ancak burada bulunması sakıncalı bulunarak 5000 kuruş maaş ile önce Kastamonu İli Maarif Müdürlüğü’ne oradan da 1903 yılında Halep Maarif Müdürlüğü’ne tayin edilerek İstanbul’dan uzaklaştırıldı.
Mehmet Nadir ilk kez bu dönemde 1900 yılında, Fransa’da yayınlanan “I’Intermediaire des Mathematiciens” dergisi ile yazışmaya başladı. Verdiği yanıtlar arasında en çok ses getireni ise A. Boutin adındaki matematikçinin 1897 yılında dergiye gönderdiği bir soruya yanıt alamaması ve 1906 yılında ise sorunun tekrarlanması üzerine Mehmet Nadir’in 1908 yılında Halep’ten soruya çözüm göndermesidir. Derginin 10. nüshasında problemin çözümü Mehmet Nadir imzasıyla yayınlandı.
Mehmet Nadir 1908 yılında Halep’teki görevinden alındı ve bu sefer de Trablusgarp’a sürüldü. 1911 yılında Trablusgarp’ta İtalyan işgali başlayınca İstanbul’a döndü ancak yine Edirne’ye atandı. 1912 yılında Bulgar işgali başlayınca yeniden İstanbul’a döndü. Kendisine devlet okullarında görev verilmedi adeta sefalete terk edildi. Yardımına Darüşşafaka’da müdür olan eski öğrencisi Fuat Şemsi koştu ve Mehmet Nadir’e yüksek hesap dersinin hocalığı verildi. Bir süre sonra da, Maarif Nazırı Şükrü Bey’in girişimiyle 1915 yılında İnas Darülfünunda (Kızlar Üniversitesi) yüksek hesap dersi hocalığına atandı. Son olarak 1919 yılında eski öğrencisi Salih Zeki’nin yönetimindeki Darülfünun’da sayılar teorisi kürsüsü kuruldu ve Mehmet Nadir bu kürsünün başına getirildi.
1916-1927 yılları arasında Mehmet Nadir’in Fen Fakültesi Mecmuası’nda 12 makalesi yayınlandı. Bunlardan iki tanesi özgündür. Bir tanesi A. Boutin’in sorduğu kongürans denklemine 1908 yılında getirdiği çözümü, diğeri ise bölünme işleminde kalan’ın bulunması için önerdiği yeni algoritmayı anlatmaktadır. Mehmet Nadir, tanınmış Alman matematikçisi Felix Klein’e mektup yazarak, önerdiği algoritmanın bilinip bilinmediğini sormuş yanıt olarak bu yönteme şimdiye kadar rastlanmadığı belirtilerek kendisi tebrik edildi.
Ayrıca Milli Kütüphane kataloğunda Mehmet Nadir tarafından yazılmış bir kitap mevcuttur: Hesabı Nazari, 1926, Milli Matbaa
Mehmet Nadir 13 Aralık 1927 yılında Bebek’teki evinde hayata gözlerini kapadı.